Terugblik opening expositie Willemstad 20 oktober 2023

Op 20 oktober vierden we de opening van Menno’s Reis in het Mauritshuis in Willemstad. Zowel het Mauritshuis als de Zuiderwaterlinie hebben iets te vieren dit jaar. Het Mauritshuis viert haar 400-jarig bestaan en voor de Zuiderwaterlinie is het 325 jaar geleden dat Menno van Coehoorn zijn inspectiereis ondernam en de Zuiderwaterlinie in het leven riep. 

Samenwerking en innovatie
Een bescheiden gezelschap kwam samen in de grote zaal van het Mauritshuis. We begonnen met een welkomstwoord van programmamanager Anne-Wil Maris, die ons herinnerde aan de connectie tussen het verleden en het heden. Waar Menno voor grote maatschappelijke opgaven stond, staan wij dat nu ook weer. Met de geest van Menno in gedachten kunnen we die uitdagingen rond klimaat, duurzaamheid en levenskwaliteit het hoofd bieden door net als hij uit te gaan van samenwerking en innovatie. Met het kunstwerk van Studio APVIS over Menno’s gedachtewereld en de ateliers over de toekomst van de Zuiderwaterlinie brengen die boodschap over. 

Verbinding met Willemstad
Het woord ging vervolgens naar oud-gemeentesecretaris en Willemstad-kenner Simon Nieuwkoop. Met zijn lezing toonde Simon aan dat de naam Van Coehoorn op verrassende wijze onlosmakelijk verbonden is met deze vestingstad. “Menno is ten tijde van zijn inspectiereis nooit in Willemstad geweest, maar toch hebben we een Menno van Coehoornstraat. Hoe kan dat?”, begint de lezing van Simon. Dat heeft te maken met de historie van Willemstad. De stad is ontstaan uit het conflict tussen de Spaanse koning Philip II en de opstandige Nederlandse staten in de 16^e eeuw. De gevechten die daarop volgden, maakten van Brabant een slagveld. Daar moesten sterke verdedigingswerken worden gebouwd om de vijandelijke legers buiten de deur te houden. Inundatie, het systematisch onder water zetten van land, was daarbij een beproefde methode. Willemstad was een belangrijke plaats voor garnizoenen. Daarom werd het versterkt, te beginnen bij de omliggende dorpjes. Willemstad werd een frontierstad en inundatie was de sleutel tot haar verdedigingswerken. Toch bleven de plannen van Menno van Coehoorn, die anno 1704 gereed waren om die reputatie hoog te houden, op de plank liggen. Financiële begrotingen waren ontoereikend om ze direct uit te voeren, maar Menno’s innovatieve vestingbouw bleef relevant in de oorlogen die nog zouden volgen. Sterker nog, de Van Coehoorns zouden daar eigenhandig een rol in blijven spelen. Simon toonde een portret van een achterneef van Menno, Coenraad Baron van Coehoorn Houwerda, die commandant van de vesting Willemstad was en zelfs in Willemstad zou overlijden in 1747. Zijn afstammeling, Barones Maria de Gilard de Mielet van Coehoorn liet, in 1974 haar collectie na aan de Stichting Menno van Coehoorn en zo is het portret in het openbaar te zien – nu in het Mauritshuis in Willemstad, de stad die onlosmakelijk verbonden is aan de Van Coehoorns. "En daarom zijn zij hun straatnaambordje meer dan waard", besloot Simon zijn verhaal. 

Zuiderwaterlinie-expositie
We vervolgden het programma met een rondleiding door de vaste Zuiderwaterlinie-expositie in het Mauritshuis. Johan Schot, voorzitter van heemkundekring De Willemstad, leidde de aanwezigen door een expositie die bol staat van de interactie. Bezoekers worden meegenomen in het verhaal van de Zuiderwaterlinie door zelf inundaties te controleren, vestingsteden te bouwen, of langs de linie te roeien in een boot met Menno van Coehoorn als gids. Johan vertelde prachtige feiten, bijvoorbeeld over het Franse leger dat de inundatie wist te omzeilen omdat het water bevroor tijdens een strenge winter. De Staatse legers sloegen terug op een typisch Nederlandse wijze: door de schaatsen onder te binden en zo sneller ter plekke te zijn als de Fransen.

Moderne en interactieve expositie
Vervolgens was het tijd om het kunstwerk te onthullen, dat samen met nog meer historische objecten te zien is in de Oranjezaal van het Mauritshuis. Wethouder Pauline Joosten nam de onthulling waar. “Ik ben blij dit te mogen doen in mijn eigen Willemstad.” Als geboren en getogen inwoner van de vesting hoorde zij tijdens de opening toch weer nieuwe verhalen. De wethouder hoopt dat ook de jongere generatie meer wordt aangesproken door verhalen over de Zuiderwaterlinie, want er is nog veel onbekend over deze geschiedenis. Juist met de moderne, interactieve expositie die te zien is in het Mauritshuis en nu ook met het reizende kunstwerk van Studio APVIS, kan worden verteld over de historie, maar ook over het nu en de toekomst: wat kunnen we doen zodat het fijn is om te blijven wonen in Willemstad? 

Daarover vertelt de expositie in het Mauritshuis, te zien van 20 oktober tot 19 november. Het bijbehorende atelier vindt plaats op 10 november. Meer weten? Ga dan naar deze pagina.