Spinola Fietsroute Breda Noord | Zuiderwaterlinie

Op de fiets 33 kilometer lang dwars door de militaire geschiedenis van het Beleg van Breda? Dat vat deze fietsroute aardig samen. Vierhonderd jaar geleden zag het er hier namelijk heel anders uit. Toen werd de stad bezet door de Spanjaarden, onder leiding van niemand minder dan militair strateeg Ambrogio Spinola. Breda was volledig van de buitenwereld afgesloten. Soms zijn de verdedigingswerken nog zichtbaar in het landschap. Een andere keer moet je je eigen verbeeldingskracht aan het werk zetten. En dat maakt het misschien wel extra bijzonder: onschuldig grasland of het rustige, kabbelende water van de Mark blijken in het verleden onderdeel van een strijdtoneel te zijn geweest. Deze fietstocht zorgt voor een prettige combinatie van historische feiten in een prachtige, afwisselende omgeving. Naast bebouwd gebied, fiets je een stuk langs de Mark en doorkruis je de Vrachelse Heide. Om vervolgens weer terug te keren in de reuring van de stad. Met een uitgerust hoofd en een rijkere blik op de Bredase historie. 

Met twee verschillende routes fiets je in noordelijke en zuidelijke richting door de bewogen geschiedenis van Breda. Je doorkruist de mooie, historische stad en fietst door het groene ommeland. Je leert over legerkampen, verdedigingswerken en verzetsacties waarvan een aantal later de basis vormden voor de Zuiderwaterlinie. Hier en daar zijn de sporen zelfs nog in het landschap aanwezig. 

In Breda kom je lansen in verschillende kleuren tegen. De blauwe lansen markeren de contravallatie. De contravallatie is het deel van de verdedigingslinie rond Breda waarmee de Spanjaarden wilden voorkomen dat Bredanaars uit de stad braken. De cognackleurige lansen staan voor de circumvallatie: het deel van de linie dat Staatse troepen uit de stad moest houden. De lansen van de voormalige legerkampen zijn rood. 

De Spaanse legerleider Spinola liet een onuitwisbare indruk achter
Een land in een strijd om onafhankelijkheid. Ruim vierhonderd jaar geleden was dat hier – in Nederland – het geval. De zogenaamde ‘Staatsen’ streden daarvoor tegen de Spanjaarden. En de Spanjaarden streden terug, onder leiding van Ambrogio Spinola. Ze namen verschillende steden in, maar de bekendste is misschien wel Breda. Deze stad was door de ligging strategisch belangrijk. Door de stadsmuren, grachten en vestingwerken een mooie troef voor de Spanjaarden. Bovendien was dit de stad van de Nassaus, dezelfde familie als Willem van Oranje (de leider van de opstand). Breda innemen voelde dus ook als een morele overwinning. 

In 1624 en 1625 werd de stad elf maanden lang volledig van de buitenwereld afgesloten met twee streng bewaakte verdedigingslinies. Rondom de linies lagen verschillende legerkampen, zoals bij Kasteel Gageldonk en de Ginnekenmarkt. De Staatsen probeerden de verdediging van buitenaf te breken. Ze overvielen transportwagens die de legerkampen van voedsel moesten voorzien, en ze planden gerichte aanvalsacties op de legereenheden en verdedigingslinies. Van binnenuit voerden Bredanaars verzetsacties uit. Zo deed een slimme saboteur zich voor als iemand die het dak van de kerk aan de Ginnekenmarkt kon repareren – in die tijd een Spaanse voedselopslagplaats – en stak de kerk in de fik. 
De verzetsacties mochten niet baten. Na elf maanden was er zo weinig voedsel in de belegerde stad, dat de Bredanaars zich wel moesten overgeven. De ontknoping, waarbij de Bredase militair gouverneur Justinus van Nassau de sleutel van de stad aan de Spaanse krijgsheer Ambrogio Spinola geeft, is vereeuwigd op het bekende schilderij ‘De overgave van Breda’ (‘La rendición de Breda’) van de Spaanse kunstenaar Diego Velázquez. 

En de rest is geschiedenis? Niet helemaal. Want een deel van de veelal tijdelijke Spaanse verdedigingswerken dienden zo’n 75 jaar later als basis voor het westelijke deel van de Zuiderwaterlinie. En zo werd Spinola onlosmakelijk onderdeel van de Nederlandse vestinggeschiedenis. Iets dat hij zelf vast niet had voorzien.

Zuiderwaterlinie
De Zuiderwaterlinie is de oudste, langste én meest gebruikte van alle Nederlandse waterlinies. Helemaal van Bergen op Zoom tot Grave. Een unieke ketting van 11 Brabantse vestingsteden, verbonden door het typisch Nederlandse verhaal van verdedigen met het water. Een deel van de Zuiderwaterlinie is gebouwd op oudere, bestaande verdedigingswerken die werden gebruikt tijdens het Beleg van Breda. Daarmee groeiden de vaak tijdelijke verdedigingswerken van de Spaanse legerleider Spinola uit tot blijvende onderdelen van de Nederlandse vestinggeschiedenis. Kijk hier voor een overzicht van alle fiets- en wandelroutes en lees meer over de Zuiderwaterlinie.