Spinola Fietsroute Breda Zuid | Zuiderwaterlinie

Deze bijzondere fietsroute voert je in 24 kilometer van het rijke centrum van Breda door het groene, afwisselende Markdal en Mastbos en weer terug. Tijdens het fietsen ontdek je hoe het was om te leven voor én achter de verdedigingslinies tijdens het Beleg van Breda. Zo treed je in de voetsporen van de Spaanse militaire troepen en de legerkampen waarin zij verbleven. En je leert hoe de Bredanaars zich verzette tegen de Spanjaarden met slimme verzetsacties. Je komt langs het dynamische Park Valkenberg, en fietst via de Ginnekenweg en Ginnekenmarkt het bewoonde gebied uit. De versteende, stadse omgeving veranderd gaandeweg in rustgevend, groen gebied. Plekken waar je nu met gemak eekhoorntjes en konijnen ziet, maar waar het ruim vierhonderd jaar geleden helemaal niet zo rustig was. 

Met twee verschillende routes fiets je in noordelijke en zuidelijke richting door de bewogen geschiedenis van Breda. Je doorkruist de mooie, historische stad en fietst door het groene ommeland. Je leert over legerkampen, verdedigingswerken en verzetsacties waarvan een aantal later de basis vormden voor de Zuiderwaterlinie. Hier en daar zijn de sporen zelfs nog in het landschap aanwezig. 

In Breda kom je lansen in verschillende kleuren tegen. De blauwe lansen markeren de contravallatie. De contravallatie is het deel van de verdedigingslinie rond Breda waarmee de Spanjaarden wilden voorkomen dat Bredanaars uit de stad braken. De cognackleurige lansen staan voor de circumvallatie: het deel van de linie dat Staatse troepen uit de stad moest houden. De lansen van de voormalige legerkampen zijn rood. 

De Spaanse legerleider Spinola liet een onuitwisbare indruk achter
Een land in een strijd om onafhankelijkheid. Ruim vierhonderd jaar geleden was dat hier – in Nederland – het geval. De zogenaamde ‘Staatsen’ streden daarvoor tegen de Spanjaarden. En de Spanjaarden streden terug, onder leiding van Ambrogio Spinola. Ze namen verschillende steden in, maar de bekendste is misschien wel Breda. Deze stad was door de ligging strategisch belangrijk. Door de stadsmuren, grachten en vestingwerken een mooie troef voor de Spanjaarden. Bovendien was dit de stad van de Nassaus, dezelfde familie als Willem van Oranje (de leider van de opstand). Breda innemen voelde dus ook als een morele overwinning. 

In 1624 en 1625 werd de stad elf maanden lang volledig van de buitenwereld afgesloten met twee streng bewaakte verdedigingslinies. Rondom de linies lagen verschillende legerkampen, zoals bij Kasteel Gageldonk en de Ginnekenmarkt. De Staatsen probeerden de verdediging van buitenaf te breken. Ze overvielen transportwagens die de legerkampen van voedsel moesten voorzien, en ze planden gerichte aanvalsacties op de legereenheden en verdedigingslinies. Van binnenuit voerden Bredanaars verzetsacties uit. Zo deed een slimme saboteur zich voor als iemand die het dak van de kerk aan de Ginnekenmarkt kon repareren – in die tijd een Spaanse voedselopslagplaats – en stak de kerk in de fik. 

De verzetsacties mochten niet baten. Na elf maanden was er zo weinig voedsel in de belegerde stad, dat de Bredanaars zich wel moesten overgeven. De ontknoping, waarbij de Bredase militair gouverneur Justinus van Nassau de sleutel van de stad aan de Spaanse krijgsheer Ambrogio Spinola geeft, is vereeuwigd op het bekende schilderij ‘De overgave van Breda’ (‘La rendición de Breda’) van de Spaanse kunstenaar Diego Velázquez. 

En de rest is geschiedenis? Niet helemaal. Want een deel van de veelal tijdelijke Spaanse verdedigingswerken dienden zo’n 75 jaar later als basis voor het westelijke deel van de Zuiderwaterlinie. En zo werd Spinola onlosmakelijk onderdeel van de Nederlandse vestinggeschiedenis. Iets dat hij zelf vast niet had voorzien.

Zuiderwaterlinie
De Zuiderwaterlinie is de oudste, langste én meest gebruikte van alle Nederlandse waterlinies. Helemaal van Bergen op Zoom tot Grave. Een unieke ketting van 11 Brabantse vestingsteden, verbonden door het typisch Nederlandse verhaal van verdedigen met het water. Een deel van de Zuiderwaterlinie is gebouwd op oudere, bestaande verdedigingswerken die werden gebruikt tijdens het Beleg van Breda. Daarmee groeiden de vaak tijdelijke verdedigingswerken van de Spaanse legerleider Spinola uit tot blijvende onderdelen van de Nederlandse vestinggeschiedenis. Kijk hier voor een overzicht van alle fiets- en wandelroutes en lees meer over de Zuiderwaterlinie.