Publicatie over de restauratie van de Doeverense Sluis

10 november 2022

Bart Beaard, Ad Hartjes en Ine van Hulsentop hebben de historie van de Doeverense Sluis, de Oude Maas en de Elshoutse Zeedijk samen met de restauratie van de sluis in 2022 gebundeld in een prachtige publicatie. Vergezeld met foto's van toen en nu lees je in het boek meer over:

De historie van de sluis
De Groote Waard, de grootste polder ooit
De Sint-Elisabethsvloed van 1421
De Elshoutse Zeedijk
De Tachtigjarige Oorlog 1568-1648
De Zuiderwaterlinie en de Stelling van Heusden
Van Baardwijkse Overlaat tot Maasmondwerken
De Ruilverkaveling in de 60'er jaren
De sluisopbouw
Foto opnamen voor de restauratie
De restauratie

Inleiding:

De historie van de Doeverense Sluis, ook wel Gemeenlandse Sluis genaamd, is op het einde van de 13e eeuw begonnen toen, waarschijnlijk door monniken van de Abdij van Berne, de Romeinse Maas nabij Hedikhuizen werd afgedamd. Hierdoor kreeg deze rivier een stroomgebied naar de Merwede bij Kasteel Loevestein. De Oude Maas diende alleen nog voor de afvoer van kwel- en regenwater uit de polders van het Bovenland van Heusden. Mede door deze afdamming ontstond een grote landbouwpolder tussen Maasdam, Geertruidenberg, Heusden/Vlijmen en Woudrichem, die de naam Groote Waard kreeg. Een groot gedeelte van de polder verdween met de Sint-Elisabethsvloed van 1421, toen het water tot aan de Achterdijk bij Vlijmen reikte. Na deze ramp werd besloten om de Elshoutse Zeedijk aan te leggen tussen Genderen en Drunen en ontstond er ter bescherming een ringdijk rondom de dorpen van de Oostelijke Langstraat. Voor de uitwatering van een gedeelte van het poldergebied binnen de ringdijk werd een uitwateringssluis bij Doeveren aangelegd. Al in 1505 werd er voor de verdediging van de Doeverense Sluis een schans met blokhuis gebouwd. Toen Heusden in 1576 een vestingstad van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden werd en de vestingwerken werden aangelegd kreeg de Doeverense Sluis ook nog een militaire functie. De sluis kon worden voorzien van schotbalken waardoor een gebied ten zuiden van Heusden geïnundeerd of onderwater gezet kon worden. Ter bescherming van de sluis werd westelijk van de sluis een verdedigingsschans aangelegd. Na het opheffen van de verdedigingswerken van de Stelling van Heusden in 1886 verviel de militaire functie. Nadat in 1766 de Baardwijkse Overlaat werd aangelegd kreeg de Doeverense sluis ook een waterkerende functie. Maar na de aanleg van het Afwateringskanaal’s-Hertogenbosch-Drongelen in 1907-1911, als onderdeel van de Maasmondwerkzaamheden, verviel de functie van de Baardwijkse Overlaat en daarmee ook de functie als waterkering van de Doeverense Sluis. Na de ruilverkavelingwerkzaamheden in de 60’er jaren van de vorige eeuw stroomt de Oude Maas niet meer door de sluis en verloor de sluis ook de uitwateringsfunctie. De sluismuren dienen dan alleen nog als landhoofd voor de fiets- en wandelbrug die over de sluis ligt. Vanwege de cultuurhistorische waarde, is de sluis sinds 2001 geregistreerd als Rijksmonument 517336. De sluis raakte ernstig in verval, maar werd in 2022 gerestaureerd. Om cultuurhistorische redenen werd de sluis ook van nieuwesluisdeuren voorzien.