Zuiderwaterlinie etappe 10: Vlijmen - Lith

4 uur (24,1 km)

De Zuiderwaterlinie is de oudste, langste én meest gebruikte van alle Nederlandse waterlinies. Helemaal van Bergen op Zoom tot Grave. Een unieke ketting van 11 Brabantse vestingsteden en hun ommeland, verbonden door het typisch Nederlandse verhaal van verdedigen met het water. Deze wandelroute is één van de dertien etappes van het Zuiderwaterlinie wandelpad. De totale lengte van het wandelpad in Brabant is 290 kilometer. Kijk voor een overzicht van alle wandeletappes op https://www.visitbrabant.com/zuiderwaterlinie.

Etappe 10: Vlijmen - Lith 
Wie vandaag de dag door ’s-Hertogenbosch loopt, ziet gezellig…

De Zuiderwaterlinie is de oudste, langste én meest gebruikte van alle Nederlandse waterlinies. Helemaal van Bergen op Zoom tot Grave. Een unieke ketting van 11 Brabantse vestingsteden en hun ommeland, verbonden door het typisch Nederlandse verhaal van verdedigen met het water. Deze wandelroute is één van de dertien etappes van het Zuiderwaterlinie wandelpad. De totale lengte van het wandelpad in Brabant is 290 kilometer. Kijk voor een overzicht van alle wandeletappes op https://www.visitbrabant.com/zuiderwaterlinie.

Etappe 10: Vlijmen - Lith 
Wie vandaag de dag door ’s-Hertogenbosch loopt, ziet gezellige terrasjes in de schaduw van historische gebouwen. Je zou bijna vergeten dat de stad veelvuldig onder vuur heeft gelegen. In de 17de eeuw is ’s-Hertogenbosch maandenlang belegerd door Staatse troepen. De stad lag dan ook strategisch én was een van de sterkste schakels in de Spaanse verdedigingslinie tegen de Republiek. Het beleg eindigde op 14 september 1629.

Hoe werkt de wandelroute?
Het Zuiderwaterlinie wandelpad is uitgezet over het Brabantse wandelknooppuntensysteem. De wandelroute is herkenbaar aan de groen-met-gele bewegwijzering met het Zuiderwaterlinie-symbool. Wandel eenvoudigweg van knooppunt naar knooppunt. Tussen de knooppunten volg je de bewegwijzering van het knooppuntensysteem.

Meldpunt routes
Klopt er iets niet aan de bewegwijzering of de route? Meld dit via het Meldpunt knooppuntroutes Brabant. Je kunt ook bellen naar 0800-4050050 (gratis).

Zuiderwaterlinie wandelgids
De Zuiderwaterlinie wandelgids is een prachtig naslagwerk en een leidraad om dit schitterende Brabantse erfgoed te ontdekken. Alle wandelknooppunten in de omgeving van de route zijn zichtbaar op de deelkaarten, zodat je ook zelf kortere wandelingen uit kunt stippelen. Bestel de Zuiderwaterlinie wandelgids.

Dit ga je zien

Startpunt: Meerheuvelpad
's-Hertogenbosch
22
1

Diezemonding

Diezemonding
Engelsedijk 5
5231 EH 's Hertogenbosch
21
54
2

Fort Crèvecoeur

Fort Crèvecoeur
Crèvecoeur 4
5221 CE 's Hertogenbosch
74
73
3

Archeologisch en Paleontologisch Museum Hertogsgemaal

Archeologisch en Paleontologisch Museum Hertogsgemaal
Rosmalensedijk 0
5236 BD Gewande
70
4

Museum Gemaal Caners

Museum Gemaal Caners
Krommenhoek 12 A
5236 BE Gewande
99
29
13
5
2
6
40
90
24
41
42
5

De Lithse Ham

De Lithse Ham
De Lithse Ham 3
5397 GL Lith
25
43
Eindpunt: Lithse dijk
Lith

Beschrijving

Startpunt: Meerheuvelpad
's-Hertogenbosch
  • Pas op voor de draak
    Den Bosch, ’s-Hertogenbosch, Silva Ducis, Oeteldonk, De Moerasdraak: de hoofdstad van Noord-Brabant heeft veel verschillende namen. Tijdens de Tachtigjarige Oorlog had de vestingstad bovendien de reputatie onneembaar te zijn, dankzij het omliggende moeras (vandaag de Moerputten en de Bossche Broek).
  • Historische bezienswaardigheden in 's-Hertogenbosch
    Als je even tijd hebt, is een omweg door het centrum van vestingstad ’s-Hertogenbosch aan te raden. Niet ver van de binnenstad vind je Fort Orthen en Fort Willem Maria. Laatstgenoemd fort had een dubbel doel: de stad beschermen, maar ook haar inwoners in de gaten houden in opdracht van de Nederlandse Republiek. Sinds die tijd staat het bouwwerk bekend als ‘de Citadel’ of ‘de Papenbril’. In het Bastionder verderop vind je een bezoekerscentrum met uitleg over de Bossche vestingwerken. Het is de ideale vertrekplaats voor een tochtje over de vestingwallen of langere wandelingen door natuurgebied het Bossche Broek en de Pettelaarse Schans.
  • Inundatiegebied bij s'-Hertogenbosch
    Bovenlangs ’s-Hertogenbosch wandel je door natuurgebied de Diezemonding. Dit is een voormalig inundatiegebied dat onder water gezet kon worden ter bescherming van ’s-Hertogenbosch. Tegenwoordig is het een plek voor bijzondere dieren, zoals konikpaarden en een kudde rode geuzen (runderen).
  • Verborgen fort naast de Maas 
    Fort Crèvecoeur is een 16de-eeuws fort, verborgen in de natuur. Hoewel het fort er vandaag verwilderd bij ligt, speelde het een belangrijke rol in de militaire geschiedenis van ‘s-Hertogenbosch. Het fort werd eeuwenlang veroverd en heroverd. Zo kwam het in Hollandse, Franse, Spaanse én Duitse handen. Schrik niet als je er nog soldaten ziet rondlopen: tegenwoordig gebruikt de Genie het voormalige fort als militair depot en oefenterrein.
  • Tip: ontdek ook de opmerkelijke vestingwerken in de nabijgelegen plaatsen Vught en Sint-Michielsgestel. Achterin dit boekje bij ‘Extra bezienswaardigheden buiten de route’ lees je er meer over.
  • Wandelen met de Maas als gids
    Laat de drukte van de stad achter je en wandel door het rustgevende landschap langs de Maas. Vanaf de dijken geniet je van mooie vergezichten over het water aan de ene kant en van de rijke landschappen aan de andere kant. Maar laat je niet misleiden door de kalme sfeer. Het leven aan de Maas was niet altijd zo sereen.
  • Maasuiterwaarden: een natuurparadijs
    Vandaag de dag is het polderlandschap achter de dijk, natuurgebied de Maasuiterwaarden, een ideale plek voor fauna en flora. Om de rivier weer aantrekkelijk te maken voor planten en dieren, worden de oevers en uiterwaarden op veel plekken langs de Maas opnieuw natuurlijker gemaakt. Zo ontstaat er weer een geleidelijke overgang van water naar land: een beter leefgebied voor planten, vissen en ander waterleven.
  • Wandelen via de Empelsedijk naar Gewande
    Via de Empelsedijk wandel je naast de kronkelende en slingerende Maas. Je loopt nog voorbij het idyllische dorpje Oud-Empel, waarna je opnieuw terechtkomt in de Maasuiterwaarden richting Gewande. Hier kun je goed zien dat de Empelsedijk wat hoger ligt dan de rest van het landschap. Wat later kom je bij de sluis van Empel. Wandel verder op de Empelsedijk. Na een tijdje krijg je af en toe zicht op de Groote Wiel.
  • Als je bij het verlaten van Gewande nog zin hebt in extra historische informatie over de geschiedenis van de regio, kun je het museum van het Hertogsgemaal bezoeken. Volg hiervoor een klein stukje de Rosmalensedijk. Let wel, het museum is niet altijd geopend dus kijk op voorhand even de openingstijden na.
  • Rivier als offerplek 
    Rivieren hadden een bijzondere betekenis in de late ijzertijd en de Romeinse tijd. Mogelijk waren ze verbonden met een god. In ieder geval werden er regelmatig voorwerpen in rivieren gegooid, zoals in de Maas tussen Lith en Kessel. Bij het uitbaggeren van de Lithse Ham in de jaren ‘70 en ‘80 is dan ook een enorm aantal archeologische voorwerpen gevonden. Bronzen ketels, zwaarden, gordelhaken en kledingspelden wijzen erop dat dit een bijzondere plek was in de late ijzertijd. De menselijke skeletresten wijzen bovendien op mensenoffers. Op dezelfde plaats als de cultusplaats uit de ijzertijd werd in de Romeinse tijd een grote tempel gebouwd.
  • Aan de polderkant van de dijk ligt het Soldatenwiel. Deze diepe plas is in 1795 ontstaan na een dijkdoorbraak. Het wiel dankt zijn naam aan de Franse soldaten die erin verdronken zouden zijn.
  • Caesar aan de Maas 
    Caesar? Ja, Caesar! Er is bewijs gevonden dat de Romeinse veldheer Julius Caesar rond het jaar 55 aanwezig was bij Empel en Lith. Er zijn Romeinse resten gevonden die duiden op een strijd tussen het Romeinse leger en een aantal Germaanse stammen. Tot nu toe was in Nederland geen enkele locatie in verband gebracht met de aanwezigheid van Caesar.
  • Tip: steek de Maas over naar Gelderland en breng een bezoek aan Fort Sint Andries: een groots militair bouwwerk. Achter in dit boekje bij ‘Extra bezienswaardigheden buiten de route’ lees je er meer over.
Eindpunt: Lithse dijk
Lith
  • 22
  • 21
  • 54
  • 74
  • 73
  • 70
  • 99
  • 29
  • 13
  • 5
  • 2
  • 6
  • 40
  • 90
  • 24
  • 41
  • 42
  • 25
  • 43

Kenmerken