Francien van den Heuvel - Militaire inundatie in 's-Hertogenbosch
De jaren 1830-1839: Militaire inundatie rond ’s-Hertogenbosch
Stel je voor: de velden rondom ’s-Hertogenbosch veranderen langzaam in een watervlakte. Boeren zien hun oogst verloren gaan en soldaten bewaken ineens de stad. Tussen 1830 en 1839 was dit de dagelijkse realiteit. Waarom? De Zuidelijke Nederlanden wensten niet langer deel uit te maken van het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden en kwamen in opstand.
Op 25 augustus 1830 braken de eerste onrusten uit in Brussel. Kort daarna riep op 4 oktober een Voorlopig Bewind de onafhankelijkheid uit: België was geboren. Hoewel de Europese grootmachten tijdens de Conferentie van Londen de nieuwe staat erkenden, wilde koning Willem I zich hier niet bij neerleggen. Hij mobiliseerde zijn leger en bracht het land in staat van verdediging.
De Zuiderfrontier in stelling
Als onderdeel van deze mobilisatie bracht men in Noord-Brabant de Zuiderfrontier in staat van verdediging. Deze verdedigingslinie, aangelegd naar ontwerp van Menno van Coehoorn in 1701, liep van Bergen op Zoom via ’s-Hertogenbosch naar Grave. Voor ’s-Hertogenbosch was de staat van verdediging erg ingrijpend: de ‘kleine’ inundatie werd ingezet. Drie grote inundatiekommen rondom de stad werden stapsgewijs onder water gezet. Water werd hier een militair wapen – bedoeld om vijandelijke troepen te weren. Maar het hield niet alleen de vijand op afstand.
Tegengestelde belangen
Voor de inwoners van de omliggende dorpen betekende de inundatie armoede en isolatie. Meer dan 6.000 hectare landbouwgrond werd onbruikbaar. Handelaren konden de stad nauwelijks bereiken en het dagelijkse leven stond op zijn kop.
Ondertussen liepen de spanningen ook achter de schermen hoog op. Het stadsbestuur en de polderbesturen botsten herhaaldelijk met de landelijke overheid en de legerleiding. Wie moesten opdraaien voor de schade? Wie betaalde het herstel van dijken en compenseerde de misgelopen inkomsten? Zelfs overleggen met de Prins van Oranje en verzoeken aan koning Willem I mochten niet baten. Het landsbelang woog zwaarder dan het lokale.
De scheiding met België maakt een einde aan het water
De inundatie bleef in stand, jaar na jaar. Pas op 13 juni 1839 kwam er een einde aan de natte belegering. Met de ondertekening van het verdrag dat de scheiding tussen Nederland en België definitief maakte, werd ook de staat van beleg opgeheven. ’s-Hertogenbosch had weer droge grond in het verschiet. Zo markeerde de beëindiging van de militaire inundatie niet alleen het einde van een periode van spanning en ontbering voor ’s-Hertogenbosch, maar ook de definitieve scheiding van Nederland en België.
